Ayurvedische thee is hot. Niet alleen in yogastudio’s; zelfs in supermarkten vind je een schap vol kruidenthee met ook ayurveda in beeld op vele verpakkingen. Ik zal uitleggen hoe dat komt en geef je een recept voor heerlijke chai!
Hoe kruidenthee in sneltreinvaart de wereld verovert
Thee, daar ben ik mee opgegroeid. Maar dat was zwarte thee, met of zonder een wolkje melk. En natuurlijk met suiker. Kruidenthee kwam pas later. Toen ik student was en ‘gezonder’ wilde gaan leven. Minder koffie en minder zwarte thee, en meer kruidenthee. Dat was in het begin vaak ‘sterrenmix’ – een kruidentheesoort waar sommige mensen trauma’s aan over gehouden hebben. Kenmerk van de sterrenmix was een ayurvedisch principe: het gebruik van een aantal kruiden en specerijen die ook de spijsvertering ondersteunen. Waaronder steranijs – en over de (dominante) smaak daarvan valt tot op de dag van vandaag te twisten. Waar vroeger het eenzame doosje sterrenmix te vinden was, staan nu echter schappen vol met kruidenthees. Waaronder ook Vata-, Pitta- en Kapha-thee van verschillende merken: ayurveda is tot in de supermarkten gemeengoed aan het worden!
Ayurvedische thee en wegrestaurants
In Nederland heeft dat trouwens lang geduurd. Ayurveda valt in dit land soms nog steeds onder het hoofdstukje ‘Duhuhhh’, gekoppeld aan de vraag ‘Ayur-watte?’ In ons buurland Duitsland – als vanouds veel opener ten opzichte van alles wat ‘natuurlijk’ is – liep ik ruim vijftien jaar geleden al tegen Vata-, Pitta- en Kapha-thee aan, uitgestald op de balie in wegrestaurants langs de Autobahn. Ook in de Verenigde Staten – waar ik een paar jaar gewoond heb – kwam ik bijna twintig jaar geleden al ‘ayurvedische’ thee tegen in de ‘health food’ supermarkten die daar waren. De grote spelers op het gebied van de ayurvedische thee waren de Maharishi Ayurveda-producenten en de Yogi Bhajan Kundalini yoga-aanhangers die de inmiddels zo bekende Yogi Tea op de markt hebben gezet.
Amsterdam als epicentrum van de Yogi Tea
Nederland mag dan lange tijd hebben achtergelopen met de kruidenthee in het algemeen en de ayurvedische theesoorten in het bijzonder, maar in Amsterdam ‘gebeurde het’! In het oudste vegetarische restaurant van Nederland – de Golden Temple in Amsterdam – werd in de jaren ’80 en ’90 uitgebreid vergaderd over inhoud en vormgeving van de eerste producten van Yogi Tea. Ik kan me de keren herinneren dat ik daar Mu-thee met hun beroemde Banana Cream Pie kwam eten, dat de hele Yogi Tea-crew aan de achterste tafel van het restaurant zat te vergaderen, met alle designs van de theeverpakkingen op tafel. Yogi Bhajan en de Kundalini yoga-aanhangers hebben zich altijd vol voor de verspreiding van ayurveda ingezet. Tijdens mijn studie bij Dr. Vasant Lad in Albuquerque, New Mexico (USA), kwam Yogi Bhajan himself soms voor behandeling bij het Ayurvedic Insitute voorbij. Het Kundalini hoofdkwartier was daar immers vlak bij in de buurt, ook in New Mexico.
De doorstoot van de ‘ayurvedische’ of specerijenthee
Waar Yogi Tea ook begon met eerst één en later – heel bescheiden – een paar pakjes kruidenthee, meestal op basis van oosterse specerijen, kwam er plots een enorme uitbreiding van een schier eindeloze reeks aan variaties. Inmiddels waren ook de Maharishi Ayurveda kruidenthees, en een aantal andere merken steeds vaker in biologische winkels, en later ook elders, terug te vinden. Een inmiddels wereldbekende speler op dat gebied is Pukka – een van oorsprong ayurvedisch kruidenbedrijf uit Engeland – dat met zijn opmerkelijke kruidentheeverpakkingen nu overal te vinden is: het is een wereldmerk geworden. Hun eerste product op dit gebied bestond uit de serie Vata-, Pitta- en Kapha-thee in armoedig uitziende theezakjes uit even armoedig uitziende doosjes. Het kan verkeren in de wereld van ayurveda!
Bekende merken ‘ayurvedische’ kruiden- en specerijenthee
- Yogi Tea thee
- Pukka thee
- Maharishi Ayurveda thee
- Numi thee
- Shoti-Maa thee
Even terug naar de oorsprong van thee
Thee werd vroeger vooral geassocieerd met zwarte thee. De term thee komt ook van de zwarte thee, die oorspronkelijk uit China kwam en daar ‘cha’ werd genoemd. De in eerste instantie vooral Nederlandse handelaren namen deze ‘drank’ mee uit China naar het westen. Het woord ‘cha’ werd vervolgens verbasterd naar ‘thee’, ‘tea’, ‘chai’, enzovoorts. Kruidenthee is daar een afleding van geworden, maar oorspronkelijk werd zoiets helemaal geen ‘thee’ genoemd. Veel gangbaarder was het woord ‘infusie’ of – buitenlands – ‘infusion’. Ik weet nog dat ik in Frankrijk een ‘thé de menthe’ bestelde en vervolgens een zwarte thee met daarin wat mintsmaak kreeg. Toen ik daarover klaagde, kreeg ik met een nog grotere klaagzang terug op mijn bord dat ik in dat geval ‘infusion de menthe’ had moeten bestellen. Mijn eigen schuld dus, volgens de ober – ik kreeg ook geen vervanging!
De opmars van ‘chai’ in India
India is bekend om zijn chai: als je niet beter zou weten, zou je denken dat de heilige rishis van duizenden jaren geleden al tijdens hun satsangs aan de chai zaten. Indiase chai is een kopje sterke zwarte thee, gemaakt met specerijen en met veel melk en veel suiker. Heerlijk. De specerijen variëren al naar gelang het seizoen – een heel ayurvedisch principe overigens: van kruidnagel en zwarte peper, naar gember en kardamom. Echter, deze bijna ‘heilige’ Indiase drank bestaat nog niet zo lang: pas een jaar of 150 geleden werd de aanbouw van zwarte thee door de Britten in India geïntroduceerd, en is vanaf toen steeds populairder geworden. Dat heeft India chai-land nummer één gemaakt. Overal in India – en zeker op stations en in treinen – schalt het voortdurend ‘chaia, chaia, chaiaaaa!’.
Yoga en Indiase chai drinken
De opkomst van yoga in het westen heeft de chai hier ook populair gemaakt. De oorspronkelijke versie van Yogi Tea – zwarte peper, gember, kaneel en kruidnagel – is op de melkchai uit India gebaseerd. In Amerika werd – ook weer twintig jaar geleden – de chai latte (met veel suiker erin) al overal verkocht en ook die traditie is uitgewaaierd naar andere westerse landen. In het kielzog van yoga is niet alleen deze variant van thee populair geworden, maar ook veel variaties daarop. En met daarbij – meer recent – ook de opkomst van ayurveda, zijn ook de ayurvedische kruiden- en specerijenthees ook een steeds grotere plek gaan innemen. En is er ook wat ‘ayurvedisch’ aan chai? Ja: de specerijen in de chai helpen bij het beter kunnen verteren van de melk en werken licht balancerend op de cafeïne (theïne) werking van zwarte thee.
Wat vind ayurveda van ‘ayurvedische thee’?
‘Ayurvedische thee’ is eigenlijk een nieuwe uitvinding – in de lijn van power yoga, of hot yoga. Een combinatie van verschillende elementen, en inspelend op een actuele vraag. Niet dat ayurveda in conflict zou zijn met het drinken van dergelijke thee, geenszins! Maar ‘ayurvedisch’ wijst strikt genomen niet naar de thee zelf of naar wat dan ook, maar veel meer naar “de manier van gebruiken van iets (inclusief iets wat je drinkt)”. Ayurveda heeft daarbij meerdere opties als het om warme dranken gaat – al dan niet gebaseerd op specerijen en kruiden. Die opties zijn:
- Warm water – regelmatig een sipje van gekookt water nemen; dat is prima om door de dag heen het lichaam van vocht te voorzien.
- Licht kruidenwater – net als hierboven om door de dag heen in kleine slokjes te drinken; met een lichte ‘toonzetting’ door een heel kleine hoeveelheid kruiden of specerijen, bijvoorbeeld een heel klein beetje gember, of korianderzaadjes, of vergelijkbaar.
- Een kruidenthee getrokken van bijvoorbeeld een zakje; dat is wat sterker dan de hierboven genoemde variant, en levert een meer markante maar nog steeds aangename smaak op (om van te genieten!); de toonzetting is nog wat sterker dus, maar het heeft nog echt geen ‘medicinale’ werking, maar het kan wel helpen bij de spijsvertering en zo.
- Een sterke kruideninfusie; dan hebben we het echt over een medicinaal getrokken kruidendrank en die is ook niet meer per se om lekker te vinden; meestal wordt zoiets vooral ‘op recept’ voorgeschreven en gedronken, en de dosis speelt dan ook een rol.
Ayurvedische thee met een westerse smaak
Nou, nee dus! Zoals we hierboven hebben gezien, gaat het veel meer om de manier waarop je iets gebruikt en niet om wat je drinkt zelf. Het ayurvedische eraan is hoe en waarom je het gebruikt of drinkt. Dat kunnen dus ook warme dranken of theeën zijn, die van ‘westerse’ kruiden zijn gemaakt. Denk aan een kopje saliethee, brandnetelthee, rozebottelthee of paardenbloemthee. Of een mengsel daarvan.
Ook die westerse kruiden zie je steeds meer opduiken in de ‘moderne’ ayurvedische theesoorten in de winkel. En terecht dat het assortiment zich uitbreidt en zich niet beperkt tot de kruiden en specerijen die uit India komen. Het typeert natuurlijk ook de moderne westerse wereld: een oneindigheid aan variaties en keuzes. Zelfs bij supermarkten als Albert Heijn stapelen de verschillende soorten kruidenthees – in allerlei variaties – zich op. Mooie en aantrekkelijke verpakkingen, maar in feite meer ‘voor de smaak en het gevoel’, dan dat het een sterke werking zou hebben. Als hedendaagse yoga-beoefenaar (of anderszins gezond ingesteld) kun je qua kruidenthee voor ditje en datjes – en dus ook voor het balanceren van de drie ayurvedische doshas (vata, pitta en kapha) – eindeloos aan je trekken komen.
Hoe de ayurvedische dosha-theesoorten werken
Okay, met Vata-, Pitta- en Kapha-thee kun je geen medicinale wonderen verrichten, dat moge uit bovenstaande duidelijk zijn. Heb je een serieuze Vata-, Pitta- of Kapha-verstoring, dan is het wellicht wijs om een Ayurveda Practitioner of een ayurvedisch arts te raadplegen voor een serieuze remedie en behandeling. Voor de leuk, de lekker en een milde toonzetting is een dosha-thee een prima ding. En nog even voor de duidelijkheid:
- Vata-thee helpt (een beetje…) bij het in evenwicht brengen van vata dosha (en is dus niet bedoeld om vata te stimuleren of te verhogen!)
- Pitta-thee helpt bij het in evenwicht brengen van pitta, met dezelfde kanttekeningen
- Kapha-thee helpt bij het in evenwicht brengen van kapha, wederom met dezelfde kanttekeningen
In de meeste gevallen helpen al deze theeën wel op milde wijze bij het ondersteunen van de spijsvertering. En ze zijn een goed alternatief voor het drinken van (teveel) zwarte thee of koffie. Probeer het eens uit en ga zo’n mooi verpakt doosje thee kopen!
Een recept voor chai
- 4 kopjes water
- 2 kopjes melk
- 3-4 cm verse gember – grof geraspt of in plakken
- 8 zwarte peperkorrels
- 4 kruidnagels
- 1 stukje kaneel
- 6 theelepels zwarte thee
- 4 lege zaadhulzen groene kardamom (de zaadjes bewaren)
- 6 theelepels (oer-)suiker
Zet het water op met de gember, de peper, de kruidnagels en de kaneel. Haal de zaadjes uit de kardamom en laat de hulzen met het water meekoken. De zaadjes kun je alvast fijn vijzelen. Als het water ongeveer 15 minuten heeft gekookt, dan de melk en de suiker toevoegen. Opnieuw aan de kook brengen. Als het geheel weer kookt, het vuur uitzetten en de thee toevoegen. Even laten trekken en dan het geheel zeven en de gevijzelde kardemom toevoegen. Even wat af laten koelen en dan lekker opdrinken!
PS: doe een cursus ayurveda en leer de samenstelling van de bovenstaande chai een beetje aanpassen aan de doshas – de beste manier om op speelse wijze ayurveda te ontdekken
Lees hier alles over de ayurvedische komijn-, koriander- en venkelzaadjesthee
Een Nederlandse aanbieder van Vata-, Pitta- en Kapha-thee
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
