Soms overkomt het je: je wordt zwetend wakker met adem hoog in je keel en in je hoofd spookt het nog na. Nachtmerries kunnen je letterlijk bij je strot grijpen en de dag erna nog je stemming bepalen. Maar wat betekent zo’n droom nu eigenlijk? Welkom in de wereld van nachtelijke demonen, lucide dromen en droomyoga.
Laatst gebeurde het weer eens; ik liep rond in een trappenhuis, met breed opgezette houten treden en naast de balustrade een kille diepte. In de hal naast deze trappen, op een van de verdiepingen, was een feestje gaande. Ik bewoog door de menigte, toen ineens mijn telefoon uit mijn zak werd getild. Ik keek om en een man liet me mijn telefoon zien. ‘Dit is niet echt’ zei hij terwijl hij door de schermen bewoog. En met elk beeld dat hij me liet zien werd ik weer wakker in een andere droom binnen de droom. Ik werd vervuld van een gevoel; wat als niets in mijn leven waar was, of ook maar enige zin had? Dit hopeloze droste-effect benauwde me zo, dat ik vanzelf wakker schrok.
Een beetje spiegelogie van de koude grond zou stellen dat ik wellicht een gebrek aan (zelf)vertrouwen heb en dit met enige actuele hightech tot een droom heb gesmeed, met een nachtmerrie-element erin. Zou kunnen. Maar om eerlijk te zijn heb ik geen idee wat de droom betekende. Interessant was hij zeker. Wat als ik door was gegaan? Had ik meer inzicht gekregen? Of was er een manier geweest om mijn angstgevoelens te overwinnen? Het voelde als een gemiste kans…
Ga maar eens na: liefst een derde van je leven breng je slapend door. Waarom zouden we dat deel niet minstens zo interessant maken als onze dagelijkse leven? Want dat kan!
Wat zijn nachtmerries?
Wie kent niet de dromen waarin collega’s je met meedogenloze beoordelingen totaal fileren? Of achtervolgingen door razende monsters, inclusief duik het ravijn in waarna je wakker wordt? Iedereen heeft zo wel zijn eigen angstbeelden.
De heersende opvatting is dat nachtmerries het gevolg zijn van stress en angst, al dan niet reëel. In onze slaap verwerken we met dromen de gedachten en emoties van overdag. Wanneer deze onrustig, of onaangenaam zijn, kan dit zich in onze slaap uiten in angstige dromen. Maar is dat wel het volledige plaatje?
De Zwitserse psycho-analyticus Sigmund Freud geloofde dat onze dromen een manier zijn van de onderbewuste geest om je (met name seksuele) verlangens en driften te tonen. Zijn tijdgenoot en opponent Carl Jung stelde dat dromen een natuurlijke weerspiegeling zijn van onze verbeelding; ze dienen om ons onderbewuste te verbinden met onze bewuste geest. En dat is waar het interessant wordt. Want wat kunnen onze nachtmerries ons dan leren?
Demonen van de nacht
Hiervoor is het zinvol eerst wat beter naar het woord te kijken. ‘Nachtmerrie’ in talloze Europese talen is afgeleid van de term ’mare’ uit de Middeleeuwse Engelse folklore, wat ‘kwaadaardige geest’ betekent. De oorsprong van dit woord ligt weer bij het proto-Indo-Europese woord ‘mer’, dat ‘wegpoetsen’, of ‘schaden’ betekent en bovendien allerlei associaties met sterven en de dood heeft. Je vindt het terug in talloze talen: van ‘Maron’ in het Oud-Noors, tot ‘Mar’ in het Frans en ‘Moros’ in het Grieks. In de Europese traditie konden die geesten je dromen zo erg martelen, dat ze nachtmerries genoemd werden.
Ditzelfde woord ‘mer’ heeft ook in de Indiase traditie een belangrijke betekenis. Toen Siddharta Gautama 49 dagen in meditatie onder de Bodhiboom zat voordat hij verlichting bereikte, trachtte de demoon Mara hem te verleiden door zijn dochters aan hem aan te bieden. Mara is vergelijkbaar met de duivel; hij probeert je met verlokkingen in samsara, het aardse bestaan, te houden, en hiermee te verhinderen dat je Boeddhaschap bereikt. Welnu: deze naam Mara komt voort uit het zelfde stamwoord ‘mer’. Zo zijn onze nachtmerries weer verbonden met India, waar ze geloven dat Mara op een vergelijkbare manier met je geest loopt te dollen.
Word wakker!
Nachtmerries zijn voor de meesten bepaald geen prettige boodschappen uit het onderbewustzijn. Liefst plaatsen we de angstbeelden in onze droom buiten onszelf of stoppen we ze weg. Maar de ironie is natuurlijk dat ze juist uit onszelf voortkomen. Wat als we dit beest in onze dromen eens recht in de ogen gaan kijken?
Voor de meeste mensen voelt een nachtmerrie als een ritje in een gammele achtbaan: een intense ontmoeting met je Grote Angst, waar je totaal geen controle over hebt. Toch is het mogelijk hier zelf een draai aan te geven. Heel eenvoudig: door wakker te worden.
Lucide dromen is het verschijnsel waarbij je wakker wordt in je droom en je er bewust van bent dat je eigenlijk slaapt. Ze onderscheiden zich van de gewone 13-in-een-dozijndroom door een uitzonderlijk helder gewaarzijn van de dromer, jijzelf, binnen de context van de droom. Kleur, geluid, zelfs geur: de ervaringen zijn van een immense levendigheid. Het kan voor mensen met lucide dromen zelfs moeilijk zijn om een verschil te zien tussen wat nog droom is, en wat werkelijkheid.
Het mooie is: lucide dromen maakt het mogelijk om in een nachtmerrie bewust de confrontatie aan te gaan met de bron van je angst. Dit kan zeer therapeutisch werken: als je dit beest recht in de ogen kijkt, zul je waarschijnlijk zien dat het niemand minder is dan… jijzelf. Zo geeft lucide dromen je zelfinzicht. In al dan niet verborgen angsten en beweegredenen.
De voordelen beperken zich niet tot je droom. Door deze duistere kanten van jezelf te erkennen en omarmen, zul je je ook in het dagelijks leven meer compleet voelen. Stel je eens voor: je dromen zijn een eindeloze bron van creativiteit. Bewust dromen geeft je toegang tot eindeloos veel ideeën die je in je dagelijkse leven kunt realiseren. Er zijn voorbeelden van mensen die hele verhalen of ontwerpen uit hun droom zo in één zucht op papier zetten, en daarvoor de hoogste beoordelingen ontvingen. Of lucide dromers die vaardigheden uit het dagelijkse leven oefenden, of verdriet, angsten en fobieën konden verwerken.
Hoe kun je lucide dromen?
Sommige mensen hebben het geluk gehad uit zichzelf lucide te dromen, maar voor anderen is het gelukkig mogelijk dit te trainen. Een paar technieken die helpen:
- Houd een droomdagboek bij; leg dit boek naast je bed, en probeer dromen zo goed mogelijk op papier te zetten.
- Neem jezelf voordat je inslaapt voor dat je deze nacht wakker wilt worden in je droom.
- Herhaal bij het ontwaken een patroon met je vingers; beweeg je wijsvinger omhoog en je ringvinger omlaag, dan je ringvinger omhoog en wijsvinger omlaag enzovoort. Dit helpt om je droom te ‘vangen’, of deze te herinneren.
Eenmaal wakker ben je in je droomlichaam tot alles in staat: reisje naar de Himalaya’s, al dan niet zelf vliegend? Zo gepiept. Een bezoek aan de Middeleeuwen, of een andere dimensie? Niets is te gek. Jij hebt de regie over je droom immers (deels) in handen. Bekijk lucide dromer Charlie Morley in zijn interessante TedX-talk:
Droomyoga
Voor de reguliere wetenschap is het fenomeen van lucide dromen pas sinds de jaren zeventig erkend en beschreven. In onderzoeken bleek dat dromers gewaar werden van hun droom en dit al slapend ook konden aangeven, door hun ogen achter de oogleden enkele keren van links naar rechts te bewegen. In andere culturen is de kunst van het bewust dromen al honderden of zelfs duizenden jaren doodnormaal.
Zo liet de Amerikaanse antropoloog Carlos Castaneda ook in de jaren zeventig het westerse publiek kennismaken met lucide dromen: hij beschreef hoe hij door training van Mexicaanse Indianen controle leerde hebben over zijn droom, en ze hem toegang verschaften tot ‘anorganische wezens’ en bronnen van eindeloze kennis in andere dimensies. Dromen nemen ook een centrale rol in bij de Australische aboriginals, bij wie het scheppingsverhaal zich afspeelde in de zogenaamde Droomtijd.
En in het Tibetaanse boeddhisme is er Milam, oftewel droomyoga. Dit is een tantrische techniek met puur en alleen als doel om het bewustzijn binnen je droom (en dagelijkse bestaan) wakker te maken. Want, zo zeggen de boeddhisten in Tibet: de mens gaat vooral slaapwandelend door het leven.
Door concrete oefeningen ontwikkel je je bewustzijn naar een hoger niveau: bezoek verschillende plekken, werelden, of dimensies; praat met een verlicht wezen; ontmoet andere entiteiten; vlieg en neem de vorm van andere wezens aan. Zo verandert een derde van je leven automatisch in meditatie en de weg naar verlichting. Nachtmerries zijn hierin van harte welkom, omdat ze helpen om je nog verder te ontwikkelen. Dromen voor pro’s, zeg maar.
Nachtmerries: wen er maar aan
Laten we het daarom iets eenvoudiger houden. Kun je nachtmerries bezweren? Nee. Nachtmerries komen en gaan wanneer ze er zin in hebben. Er zijn wat trucs, die ook bij kinderen kunnen werken, maar van tijd tot tijd zullen we allemaal geplaagd worden door wat horror-uit-het-hoofd. Wel kunnen we de demonen die we in het dagelijks leven hebben en voeden, zoals stress, angsten of woedeaanvallen, wat temperen. Door te investeren in een rustiger leven met meer vertrouwen: bijvoorbeeld door mindfulnessoefeningen, yoga en meditaties. Dit kan de frequentie en aard van de nare dromen in je nacht er mogelijk op doen verminderen. Geen garanties.
Ga jij liever het avontuur van bewust dromen aan? Dan wens ik je veel wijsheid en plezier toe. Doe je de groetjes aan Mara?
